Đồ Sơn là một bán đảo được tạo bởi dãy núi chín ngọn vươn ra vịnh Bắc Bộ và một tách ra đứng một mình là hòn núi Độc. Đồ Sơn giữ một vị trí rất quan trọng trong đời sống kinh tế, xã hội của thành phố Hải Phòng, một trung tâm đánh bắt cá và sản xuất muối của đất nước; một điểm du lịch, nghỉ mát, khu danh thắng thiên nhiên kỳ vĩ và vùng văn hoá cổ truyền đặc sắc.
Đồ Sơn cách trung tâm nội thành Hải Phòng khoảng 20km về phía đông nam, nơi có núi đồi trập trùng quy tụ trong thế cửu long tranh châu, là một vùng đất tốt theo thuyết phong thuỷ của người xưa. Chúng ta cùng đi khám phá những nét đẹp của thiên nhiên và văn hóa truyền thống của Đồ Sơn.
Du lịch khám phá Đồ Sơn không chỉ có vịnh đẹp với những bãi cát dài tít tắp mà còn là miền hoa trái sum suê, Đồ Sơn có cây xanh ngút ngàn. Sách Đồng Khánh địa dư chí lược có nhắc đến loại dứa ngon của Đồ Sơn và gọi nó là bách nhãn lê (lê trăm mắt). Sách Dư địa chí của Nguyễn Trãi (thế kỷ 15) có chép về các loại dược liệu quý và thú quý ở vùng này. Rừng Đồ Sơn ngày ấy có rất nhiều hươu, nai và hoẵng. Biển Đồ Sơn có nhiều loài cá và các hải sản đặc biệt, rất dễ dàng liệt kê giới thiệu về những sản vật tiêu biểu ấy như chim, thu, nhụ, đé, song, ngừ, tôm lớt, tôm nương, tôm hùm, tôm sắt, cua bể, bề bề…
Các tác giả Đại Nam nhất thống chí, căn cứ tục chọi trâu, cho rằng dân tổng Đồ Sơn thuộc chủng Đãn Nãi, một giống người Nam Man (Mã Lai) chuyên nghề chài lưới. Người ta còn cho rằng dân Trà Cổ (Quảng Ninh) ngày nay gốc
là dân Đồ Sơn, xuất phát từ câu ca – dân Trà Cổ, tổ Đồ Sơnnnn. Có lẽ, việc di cư này xảy ra sau cuộc khởi nghĩa nông dân của Quận He thất bại, để tránh sự trừng phạt của triều đình.
Đồ Sơn là vùng đất cổ. Một số nhà nghiên cứu cho rằng, trong những năm tháng đầu công nguyên, nơi đây là cửa ngõ đón tiếp các thương thuyền và các tăng ni phạt giáo dòng tiểu thừa đến làm ăn, buôn bán và hoằng dương Phật pháp ở đất Giao Châu. Từ Đồ Sơn ngược theo các dòng sông để đến với trung tâm Luy Lâu (Thuận Thành -Hà Bắc), phủ Tống Bình, thành Long Biên (Hà Nội) rất thuận lợi và nhiều người cho đó là con đường du nhập Phật giáo vào Việt Nam trước khi được truyền sang Trung Quốc.
Đảo Hòn Dấu Đồ Sơn Hải Phòng.
Nhưng những dấu tích của viễn cổ đó còn rất đạm mạc trong công tự nghiên cứu đầy khó khăn để thực hiện về mảnh đất Bắc Quang yêu dấu. Sự hiện hữu của quá khứ được tạm đưæ ng tố xưa cũ , nức danh nhất vẫn thuộc về tháp Thái Thụy Tường Dân. Tháp được dựng trên đỉnh Quỳnh Ngọc ( núi Tháp ) trông như ngòi bút đang vẽ lên nền trời xanh và biển rộng là đài nghiên tự nhiên bất tận. Lê Gia Việt Kha Long qua thư tịch cổ và dấu tích tàn tồn gần như là khu tượng đài hoành tráng đài kỷ niệm phật môn , một quan sát tiêu sang cử và là li cung của vua ở hải biên Liên Thành của quốc gia Tiêu Viết Thu Hòa. Biển Đồ Sơn là một trong những điểm du lịch biển Việt Nam khá nổi tiếng với bãi biển dài, nước biển tuy đục nhưng đó là nước bùn rất tốt cho sức khỏe. Võ HuỳnhNhư Thảo Nguyệt Long tằng kinh được liệt vào hạng thành danh lam bạn tuỳ chùa Long Đọi ( Huỳnh Thúc Phương Bảo Hà ) , độc trụ tự , tháp Lìu Mừng Phước Hưng , chùa Trương Kim Lê Anh , Trần Mai Linh Vũ Giáo… ( Hà Giang ) , tháp Lưu Phước Ân Điển ( Quận Bình Thạnh -Nam Hà ) v.v… dưới triều nhà Lý
Từ tháp Tường Long đến chùa Vân Bản là bước tiến dài của nghệ thuật kiến trúc và tạo hình Phật giáo ở Đồ Sơn. Chùa tháp Tường Long là một điển hình của sự kết hợp giữa nghệ thuật sáng tạo của con người và nghệ thuật vô thức của tạo hoá, giữa chúng có sự bổ sung, tô điểm cho nhau.
Đến với Đồ Sơn, du khách không quên vào thắp hương chính là dịp được nghe về mối tình thơ mộng và bi thương giữa một cô gái làng chài khoẻ khoắn, trắng trinh với một bậc quân vương quyền quý. Đền Bà Đế phải chăng là một bài học về tình yêu và lối sống mà người xưa muốn truyền lại cho mai sau? Hay đơn thuần chỉ là đài thề đoạn tuyệt với các tập tục lạc hậu, thiếu nhân tính?
Đồ Sơn còn nổi tiếng là nơi hàng năm diễn ra lễ hội chọi trâu độc đáo vào ngày 9 tháng 8 âm lịch. Là người Việt Nam, dù chưa một lần được đến Đồ Sơn, nhưng ai cũng biết Đồ Sơn qua câu ca dao truyền khẩu:
“Dù ai buôn đâu, bán đâu
Mồng chín tháng tám chọi trâu thì về
Dù ai bận rộn trăm nghề
Mồng chín tháng tám thì về chọi trâu”
Đó là giá trị tự thân của lễ hội chọi trâu Đồ Sơn, không cần phải tuyên truyền, ít nhiều ai cũng hiểu biết.
Đồ Sơn từng là căn cứ đại bản doanh của cuộc khởi nghĩa nông dân do Nguyễn Hữu Cầu chỉ huy. Người xưa để vết ở Bàng La, Sông Họng, núi Mẹ, đồn Cao… Suối Rồng, đình Ngọc, chùa Hang… là những địa danh khắc ghi chiến công của nhà sư Phạm Ngọc và nhân dân Bát vạn chài chống lại ách đô hộ của nhà Minh ở thế kỷ 15.
Vẻ đẹp của núi, sông, trời, biển và khí hậu trong lành của Đồ Sơn đã từ lâu hấp dẫn du khách bốn phương. Các công trình kiến trúc xây dựng ở Đồ Sơn cũng được quy hoạch thật khéo léo, dù là dưới chân núi, bên bờ biển hay trên đỉnh đồi, trong lòng thung lũng đều tạo lên một không gian kiến trúc phù hợp với tâm hồn, tình cảm của người Việt. Trong mỗi kiến trúc bao giờ cũng có một khu vườn cảnh nho nhỏ, rải đều màu xanh mát dịu những sắc hoa rực rỡ kề bên những con đường rải nhựa láng bóng uốn lượn bên bờ biển Đồ Sơn hay quanh chân đồi, dốc núi dưới hàng thông reo. Các bạn có thể tham khảo tour du lịch Đồ Sơn 2 ngày 1 đêm tại đây.
Hòn Dáu Đồ Sơn là một địa điểm thường được du khách quan tâm trong lộ trình tham quan thắng cảnh Đồ Sơn. Trạm thuỷ văn và đèn biển Hòn Dáu do người Pháp xây dựng từ năm 1889 là một công trình đáng trân trọng .
Trên bán đảo, này còn có bến không tên hay còn gọi là bến K15, nơi xuất phát của những con tàu không số mở đường Hồ Chí Minh trên biển chi viện miền Nam những năm đánh Mỹ và thắng Mỹ.
Hiện nay, Đồ Sơn đang trên con đường đổi mới, một trung tâm du lịch và vui chơi giải trí quốc tế đang được xây dựng để phục vụ chính sách phát triển nền kinh tế mở của thành phố. Đây là vận hội mới để con rồng vàng (Tường Long) Đồ Sơn thức dậy cùng thành phố và cả nước chuẩn bị bước sang thế kỷ 21 trong tư thế Thăng Long. Chúng ta với niềm hoài cổ vẫn mong muốn thấy lại một tháp Tường Long được phục hồi, giúp ta nhận diện được chính mình trong bát ngát bạn bè.
